عوارض راکوتان؛ نکات حیاتی که باید بدانید
توقف تولید قرص راکوتان در آمریکا، خود یک هشدار محسوب می شود. زیرا عوارض راکوتان علت اصلی ممنوعیت در تولید این دارو است. با این وجود در ایران راکوتان حتی به صورت خودسرانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نکات حیاتی و مهمی قبل از شروع مصرف راکوتان وجود دارد که در تصمیم گیری برای مصرف این دارو تأثیر گذارند. حتی این نکات می‌توانند نجات دهنده سلامت افراد باشند. تمامی اطلاعات لازم برای دور شدن از خطرات و عوارض راکوتان در این نوشته ارائه شده است. شاید بعد از خواندن این مقاله در انتخاب خط درمان خود، تجدید نظر کنید.
عوارض قرص راکوتان بر پوست
خشکی، خارش و حساس شدن پوست به آفتاب، از عوارض شایع مصرف قرص راکوتان است. از طرفی عارضه خشک شدن پوست به ویژه خشکی لب ها نشان از مؤثر واقع شدن دارو است. بنابر این آزردگی و ناراحتی پوستیِ ناشی از مصرف راکوتان یکی از عوارض مثبت و خفیف آن است.
اما در صورت بروز ناراحتی های پوستی شدیدتر مثل ایجاد تاول بر روی بدن و پاها، باید مصرف راکوتان (ایزوترتینوئین) را سریعا قطع کرده و با پزشک تماس بگیرید. همچنین بروز هر یک از موارد زیر خطرناک است:
- حساسیت و قرمزی روی پوست
- قرمزی پوست همراه با تب
- بروز کبودی روی پاها
- کهیر
برای کنترل عوارض پوستی در طول مصرف راکوتان، حمام های کوتاه با آب ولرم و استفاده منظم از مرطوب کننده ها می‌تواند کمک کننده باشد.
عوارض گوارشی قرص راکوتان
عموما عوارض گوارشی ناشی از مصرف راکوتان خطرناک اند. در صورت بروز عوارض گوارشی، مصرف قرص را قطع کنید و به پزشک خود اطلاع دهید. مهمترین عوارض قرص راکوتان در دستگاه گوارش به شرح زیر است.
- اسهال شدید
- حالت تهوع
- خونریزی مقعد
- التهاب در زبان و گلو
- بیماری التهابی روده
- خونریزی و التهاب لثه
- زخم مری
عوارض راکوتان بر چشم
خشک شدن چشم‌ها از عوارض شایع مصرف قرص راکوتان (ایزوترتینوئین) است. به همین علت در حین مصرف کپسول راکوتان به هیچ عنوان نباید از لنز چشمی استفاده شود. زیرا به علت خشکی مخاط چشم، ممکن است لنز باعث خراش قرنیه شود. استفاده از قطره اشک مصنوعی می‌تواند راهکار موثری برای رفع خشکی چشم باشد. از دیگر عوارض رایج مصرف راکوتان بر چشم، افزایش غیر عادی ترشح اشکِ چشم است.
قرص راکوتان و دیابت
در درصد کمی از افراد، ایزوترتینوئین باعث بروز مشکلاتی مانند دیابت و تغییراتی در قند خون می‌شود. همچنین مصرف این دارو در افراد مبتلا به دیابت، می‌تواند باعث تشدید بیماری شود. تعیین مکرر قند خون در دوران استفاده از راکوتان راه حل خوبی برای کنترل و پیشگیری از بیماری دیابت است. برای آگاهی از این عارضه بعد از مصرف راکوتان، به بروز علائم زیر در بدن خود توجه داشته باشید:
- تشنگی شدید
- ادرار کردن بیش از حد طبیعی
- تاری دید
- احساس خستگی غیرعادی
عوارض کبدی و کلیوی راکوتان
راکوتان در افزایش سطح چربی خون تأثیرگذار است. در نتیجه مصرف این دارو احتمال بروز کبد چرب یا مسمومیت کبدی را بالا می‌برد. اما تاکنون درصد کمی از مصرف کنندگان راکوتان، با مشکلات کبدی درگیر شده اند. همچنین راکوتان در دراز مدت سبب بروز نارسایی های کلیوی می‌شود. این موضوع باعث دفع پروتئین و خون در ادرار خواهد شد. علاوه بر موارد بالا، هنگام مصرف راکوتان امکان دیده شدن ادرار تیره رنگ وجود دارد.
ناراحتی های کلیوی و یا مشکل در سطح چربی خون در دوز مصرفی راکوتان یا حتی توصیه به عدم استفاده، تعیین کننده هستند. پزشک شما سطح چربی خون را قبل، حین و بعد از دوره درمان راکوتان آزمایش خواهد کرد. با این حال بهتر است در صورت ابتلا به این بیماری ها، پزشک خود را مطلع کنید.
قرص راکوتان و کم خونی
کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون یکی دیگر از عوارض شدید و جدی راکوتان، است. بنابراین خوردن این قرص برای افرادی که به کم خونی مبتلا هستند اصلا توصیه نمی‌شود. برای جلوگیری از تاثیر راکوتان بر سطح گلبول های قرمز، علائم زیر را جدی بگیرید و در صورت مشاهده به پزشک مراجعه کنید.
- خستگی شدید
- احساس ضعف
- سرگیجه
- سردی دست‌ها و پاها
- رنگ‌پریدگی
تاثیر قرص راکوتان بر سلامت روان
باید بدانید که راکوتان بر ایجاد و تشدید افسردگی تأثیر گذار است. این دارو با ایجاد تغییراتی در سلول های عصبی مغز، فرد مصرف کننده را در معرض افسردگی قرار می‌دهد. این موضوع در افرادی که به آکنه شدید دچار هستند بیشتر از سایر افراد است و حتی در مواردی منجر به خودکشی می‌شود. بنابراین می‌توان عوارض مصرف راکوتان بر سلامت روان را جدی دانست. موارد زیر از مهمترین علائم افسردگی بر اثر مصرف راکوتان است:
- افزایش احساس غم و گریه کردن بی دلیل
- از دست دادن علاقه به کارهایی که در گذشته برای فرد جالب بوده‌اند
- افزایش یا کاهش خواب
- زود رنجی،عصبانیت یا حالتی تهاجمی و پرخاشگری متفاوت از حالت عادی گذشته
- بروز تغییراتی در وزن و اشتها و یا از دست دادن انرژی
- انزوا و دوری از دوستان و خانواده
- مشکل در تمرکز کردن یا بروز توهم
- احساس گناه یا بی‌ارزش بودن
- فکر آسیب رساندن به خود یا خودکشی
تاثیر راکوتان بر استخوانها و مفاصل
مصرف راکوتان در برخی موارد، باعث بروز مشکلات و درد در ناحیهٔ مفاصل، ماهیچه‌ها، استخوانها و رباط‌ها می‌شود. همچنین مصرف این دارو در نوجوانان ممکن است رشد استخوان ها را تحت تأثیر قرار دهد و حتی متوقف کند. چنین عارضه‌ای احتمال دارد به‌طور دائمی روی بدن فرد اثر بگذارد. همچنین برای کودکان زیر 12 سال، نباید از این قرص راکوتان استفاده شود. همچنین اگر در طول دورهٔ درمان، فعالیت‌های جسمانی شدیدی دارید باید این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. بروز علائم زیر می‌تواند نشان دهنده خطر باشد:
- کمر دردی که پیش تر آن را تجربه نکرده‌اید
- درد در مفصل که پیش‌تر تجربهٔ آن را نداشته‌اید
- شکستگی خودبه خودی استخوانها
- ضعیف شدن ماهیچه ها
- دردهای گذرا در قفسه سینه
عوارض قرص راکوتان در دوران بارداری و شیردهی
راکوتان دارویی با عوارض غیر قابل برگشت برای جنین است. بطوری که 50% حاملگی ها، خودبه خود سقط می شوند و 50% بقیه با عارضه های جسمانی شدید همراه هستند. اگر باردار هستید یا قرار است که باردار شوید، باید از مصرف راکوتان از 6 ماه قبل از اقدام به بارداری، بپرهیزید. مصرف راکوتان در این دوران حتی به مقدار اندک و برای دوره‌ای کوتاه‌مدت هم موجب بروز نواقص مختلف در نوزاد خواهد شد.
اگر در حین مصرف راکوتان، باردار شدید، ادامهٔ درمان را فورا قطع کنید. موارد زیر از جمله نواقصی است که با مصرف این دارو برای نوزاد ایجاد می‌شود:
- ناهنجاری در صورت، چشم، گوش و جمجمه
- مشکلاتی در سیستم عصبی، سیستم قلبی-عروقی و غدد تیموس و پاراتیروئید
- کاهش ضریب هوشی
همچنین راکوتان می‌تواند از طریق شیر مادر به کودک منتقل شود. بنابراین لازم است فرد از مصرف این قرص در دوران شیردهی خودداری کند.
تاثیر راکوتان بر عملکرد جنسی و باروری
به نظر نمی رسد راکوتان بر باروری تأثیر گذار باشد. با این حال، نتایج تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد این دارو عملکرد جنسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از جمله:
- اختلال در نعوظ
- از دست دادن میل جنسی
- بی حسی دستگاه تناسلی
آیا قرص راکوتان باعث عقب افتادن پریود می شود؟
به منظور بررسی میزان تأثیر راکوتان بر پریود، آزمایشی بر روی 50 زن بین 18 تا 50 سال صورت گرفت. عوارضی که در طی این تحقیقات مشاده شد حتی تا سه ماه پس از قطع مصرف نیز ادامه داشت. نتایج به شرح زیر بود:
- 33نفر هیچ تغییری در پریود خود با مصرف راکوتان نداشتند.
- 13نفر دچار افزایش دوره قاعدگی تا 35 روز (اختلال اولیگومنوره) شدند.
- 4نفر با عدم خونریزی ماهیانه در طول یک یا چند دوره‌ی متوالی (اختلال آمنوره) شدند.
- 10نفر دچار دردهای قاعدگی شدند.
قطع ناگهانی راکوتان چه عوارضی دارد؟
قطع ناگهانی راکوتان احتمال ماندگار شدن عوارض جانبی یا ظاهر شدن عوارض جدید را افزایش می‌دهد. این عوارض ممکن است باعث مشکلات جدی مانند از دست دادن بینایی یا آسیب اندام داخلی شوند.
مطالعه ای که در سال 2018 بر روی افراد مصرف کننده راکوتان انجام شد، نشان داد که عوارض عملکرد جنسی در برخی از افراد پس از قطع ناگهانی دارو، ظاهر شده است. همچنین مطالعه دیگری در سال 2010، افزایش خطر خودکشی را تا 6 ماه پس از توقف درمان راکوتان نشان داد.
عوارض نادر قرص راکوتان
دسته ای از عوارض قرص راکوتان به ندرت اتفاق می افتد. در زیر لیستی از مهمترین عوارض نادر مصرف این قرص آورده شده است.
1) بروز مشکلات شنوایی: شامل کاهش شنوایی یا پیچیدن صدای زنگ در گوش
2) سندرم استیونز جانسون: این بیماری معمولاً با علائم شبه آنفولانزا آغاز می‌شود و بعد از آن جوش‌ها و تاول‌های دردناکی روی پوست ظاهر می‌شوند. سپس لایه بالایی پوست مرده، ریخته و بعد از چندین روز پوست التیام پیدا می‌کند.
3) نکرولیز سمی اپیدرم: علائم اين بيماري همانند سوختگي است و حساس شدن پوست بیمار به حدی است که در اثر تماس با شي خارجي به راحتي جدا مي‌شود.
4) بروز مشکلات بینایی: مانند تاری چشم، دوبینی و دید طونلی ، دشواری دید در تاریکی و شب.
5) فشار به مغز : چنین عارضه‌ای، ممکن است به از دست رفتنِ قوهٔ بینایی یا حتی در مواردی نادر به مرگ منجر شود.
عوارض خطرناک و جدی قرص راکوتان کدامند؟
راکوتان در دوزهای بسیار پایین نیز می‌تواند عوارض جدی به وجود آورد. بیشتر عوارض مربوط به این دارو اهمیت دارند و باعث بروز افسردگی، بیماری دیابت و ایجاد مشکل در کبد، کلیه و دستگاه گوارشی می‌شوند. توصیه می‌شود از مصرف این دارو به عنوان اولین راه درمانی بپرهیزید و در این خصوص با احتیاط بیشتری تصمیم بگیرید. برخی از عوارض راکوتان که نسبت به سایرین خطرناکتر هستند در لیست زیر آمده است:
- درد شدید در ناحیهٔ شکم، پایین شکم یا سینه
- درد در هنگام یا حین بلع
- بروز یا تشدید سوزش معده
- اسهال
- خونریزی راست روده (ٰرِکتوم)
- زرد یا سفید شدن چشم‌ها
- تیرگی ادرار
سوالات و نگرانی های خود را در مورد مصرف راکوتان با متخصصین مجله پزشکی در میان بگذارید.
مصرف راکوتان 4 تا 8 ماه باید انجام شود و اگر قبلا 8 ماه راکوتان مصرف کرده اید بهتر است مصرف را قطع کرده و برای معاینه به پزشک خود مراجعه کنید و اگر 8 ماه نشده است می توانید تحت نظر پزشک مصرف راکوتان را ادامه دهید.
برای درد قفسه سینه بهتر است یک نوار قلبی داشته باشید. توصیه مجله پزشکی بر این است که یک چک آپ قلبی داشته باشید.