راهنمای مصرف داروی پروپرانول
مصرف آگاهانه پروپرانولول خطر مرگ را کاهش می‌دهد. در حالی که مصرف ناآگاهانه آن گاهاً منجر به ایست قلبی می‌شود. بنابراین پروپرانول 10 و 20 که امروزه در میان افراد مختلف از جمله دانشجویان و دانش آموزان برای کاهش استرس و اضطراب مصرف می‌شود؛ می‌تواند خطرات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
در این مقاله سعی بر آن داریم اطلاعاتی را به عنوان راهنمای جامع مصرف داروی پروپرانول، در اختیار شما قرار دهیم. شما می‌توانید به آگاهی لازم در مورد نحوه مصرف دارو، عوارض ناشی از آن، تداخلات دارویی پروپرانول، موارد منع مصرف دارو و هشدارهای لازم دست یابید. همچنین اگر شرایطی چون بارداری و یا شیردهی دارید، از مجاز یا غیرمجاز بودن مصرف پروپرانولول در این شرایط آگاه شوید و از عوارض آن برای نوزاد خود مطلع شوید. با اطلاعات این مقاله خطرات خوردن پروپرانولول را مدیریت کنید و از خطرات آن مصون بمانید.
پروپرانولول چیست و چه مصارفی دارد؟
پروپرانولول propranolol)) با نام‌های تجاری ایندرال و پرانول، دارویی از دسته مسدود کننده‌های بتا است. این دارو به اشکال دارویی قرص، کپسول و آمپول و برای درمان مشکلات زیر تجویز می‌شود:
- قلبی عروقی
- ضربان قلب نامنظم(تاکی کاردیا)
- تیروتوکسیکوز
- سیروز کبدی و پرفشاری ورید باب
- همانژیوم مویرگی
- فشارخون بالا
- فیبریلاسیون دهلیزی
- انفارکتوس میوکارد
- تاکی کاردی و سایر علائم سیستم عصبی سمپاتیک مانند لرزش عضلانی همراه با شرایط مختلف از جمله اضطراب، هراس، پرکاری تیروئید و لیتیوم درمانی
- اضطراب عملکرد و لرزهای اساسی
- اختلال اضطراب و اختلال پانیک
- سم زدائی اپیوئیدها
- پیشگیری از خونریزی واریس مری و آسیت
- تسکین و یا جلوگیری از سردردهای میگرنی و مشکلات قلبی در مبتلایان به آنژین یا افراد با سابقه حملات قلبی
- کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک
عملکرد پروپرانولول در بدن چگونه است؟
پروپرانول با مسدود کردن گیرنده‌های بتا_آدرنرژیک، فرمان کاهش فعالیت قلب را به اعصاب قلب منتقل می‌کند. در نتیجه ضربان قلب منظم شده و در نهایت منجر به کاهش فشارخون و پیشگیری از ضربان نامنظم خواهد شد.
تأثیر این دارو بر عملکرد قلب به گونه‌ای است که قلب انرژی کمتری مصرف کرده و در نتیجه دردهای قفسه سینه کاهش می‌یابد. بنابراین حملات قلبی ناشی از این دردها و خطر مرگ و میر ناشی از سکته قلبی کمتر خواهد شد.
علاوه بر موارد گفته شده این دارو در کاهش علائم فیزیکی ناشی از استرس چون تپش قلب و لرزش بدن نقش دارد. افراد مبتلا به پرکاری تیروئید هم ممکن است با این علائم مواجه شوند. در این صورت پروپرانول به برطرف شدن آن‌ها کمک می‌کند. پروپرانول با پیشگیری از سردردهای عروقی یا میگرنی کنترل شده تعداد دفعات حملات میگرنی را کاهش می‌دهد.
زمان اثر گذاری و روش مصرف داروی پروپرانولول چگونه است؟
پروپرانول باید طبق نسخه پزشک و به میزان دوز تجویز شده مصرف شود. فرمولاسیون خوراکی پروپرانول معمولاً در نسخه‌های کوتاه و طولانی مدت و در دوزهای 10، 20 و 40 میلی‌گرم تجویز می‌شود. قرص پرانول ۱۰ یا پرانول ۲۰ می‌تواند برای افرادی که درمان‌های دیگری برای میگرن دریافت کرده‌اند و نامناسب بوده، مفید واقع شود.
نسخه‌های طولانی مدت معمولاً باید روزی دو بار و در زمان مقرر، همراه غذا و یا بدون غذا مصرف شود. در صورت فراموشی یک نوبت از دارو، اگر کمتر از 8 ساعت تا نوبت بعدی زمان باقی مانده است، نوبت فراموش شده را رها کرده و تا نوبت بعدی دارو صبر کنید. پروپرانولول بعد از 30 دقیقه وارد خون می‌شود و تأثیر آن حداکثر بین 60 تا 90 دقیقه باقی خواهد ماند.
عوارض جانبی پروپرانولول چیست؟
هر دارویی در کنار فواید خود، عوارضی نیز به همراه دارد. عوارض دارو ممکن است بی خطر بوده و در کوتاه مدت برطرف شود. اما گاهاً خطرناک است و نیاز به بررسی دارد. در مورد مصرف پروپرانول نیز تا سازگار شدن بدن با دارو، ممکن است عوارض زیر رخ دهند:
- سرگیجه و سبکی سر
- تهوع و استفراغ
- درد معده
- تغییرات بینایی
- مشکل در خواب و دیدن رویاهای غیرمعمول
- احساس سردی در دست و پا
عوارض جدی و خطرناک پروپرانول که به ندرت اتفاق می افتد عبارتند از:
- آبی شدن انگشتان دست
- نوسانات شدید خلقی
- حس گزگز و خارش در دست و پا
- تنگی نفس
- تورم پاها
- افزایش ناگهانی وزن
- کاهش توان جنسی
- تشنگی غیرمعمول
- غش کردن
- کبودشدگی و خونریزی
- علائم عفونت مانند تب و گلودرد
- درد مفاصل
مصرف دوز بالای پروپرانولول چه عوارضی دارد؟
عوارض ناشی از مصرف بیش از حد پروپرانولول، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما به طور کلی می‌توان بروز عوارض زیر را در این شرایط هشدار داد:
- تشنج
- ایست قلبی به دلیل آریتمی ناگهانی بطن یا شوک قلبی
- کند شدن ضربان قلب
- افت فشارخون
- تپش قلب
- لرزش بدن
- سرگیجه
- تنگی نفس
- اسپاسم برونش
- هایپرکالمی (افزایش سطح خونی یون پتاسیم در بدن)
- هیپوگلیسمی (افت قند خون در بدن)
مصرف داروی پروپرانولول برای چه افرادی ممنوع است؟
تجویز داروی پروپرانول برای افراد با بیماری‌ها و شرایط زیر باید با احتیاط صورت گیرد:
- آسم یا بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)
- ضربان قلب آهسته (برادی کاردی یا 60 ضربان در دقیقه)
- سندرم سینوس بیمار
- بلوک دهلیزی (درجه دوم یا سوم)
- شوکه شدن
- فشارخون شدید
- سمیت کوکائین
تداخلات دارویی پروپرانولول کدام است؟
تداخل دارویی مسئله بسیار مهمی است که در مصرف هر دارو و مکمل باید در نظر گرفته شود. برای اینکه بدون نگرانی دارویی را مصرف کنید، بهتر است پیش از مصرف، لیستی از داروهای مصرفی خود را به پزشک ارائه دهید. در اینجا به برخی از تداخلات دارویی پروپرانول اشاره کرده‌ایم، اما برای اطمینان قبل از مصرف دارو با پزشک در این باره مشورت کنید.
- داروهای مسدود کننده آلفا مانند پرازوسین
- آلومینیوم هیدروکسید
- آنتی کولینرژیک‌ها مانند آتروپین و هیوسین
- کلرپرومازین
- فلوکستین
- پاروکستین
- ریفامایسین
- ریتوناویر
- کلونیدین
- هیدرالازین
- متیل دوپا
- اپی‌نفرین
- فینگولیمود
- هالوپریدول
- دیگوکسین
- دیزوپرامید
- پروپافنون و کینیدین
- مفلوکین
- ریزاتریپتان
- تئوفیلین
- تیوریدازین
- هورمون‌های تیروئید مانند لووتیروکسین
- وارفارین
مصرف پروپرانولول در بارداری چگونه است؟
عوامل مسدود کننده بتا، به طور کلی باعث کاهش پرفیوژن جفت می‌شوند. در نتیجه مصرف آن‌ها ممکن است منجر به پیامدهای منفی برای نوزادان از جمله عوارض ریه یا قلب و تولد زودرس شود. نوزاد ممکن است عوارض جانبی دیگری مانند کمبود وزن، قند خون پایین و کندی ضربان قلب و تنفس طبیعی را تجربه کند.
با این حال تاکنون گزارشی از تأثیرات منفی مصرف داروی پروپرانول در دوران بارداری بر نوزاد گزارش نشده است. اما برای رعایت جوانب احتیاط، شما می‌توانید با توجه به بیماری خود، برای جایگزین کردن پروپرانول با داروی دیگر در دوران بارداری، با متخصص مشورت کنید. پزشک در صورت امکان جایگزین مناسبی برای شما تجویز خواهد کرد.
مصرف پروپرانولول در زمان شیردهی به چه صورت است؟
پزشکان و محققان اظهار دارند که مصرف پروپرانول در دوران شیردهی، منجر به بروز هیچ گونه عارضه‌ای در کودک نخواهد شد. زیرا سطح پروپرانول در شیر مادر بسیار پایین است و تاکنون گزارشی مبنی بر خطر مصرف این دارو در دوران شیردهی برای نوزاد گزارش نشده است. با این حال توصیه می‌شود کودک از نظر علائم بلوک بتا تحت نظر قرار گیرد. به علاوه احتیاط بر این است که مادر 3 ساعت بعد از مصرف پروپرانول، برای شیر دادن به نوزاد خود اقدام نماید.
هشدارها و موارد احتیاط در مصرف داروی پروپرانولول چیست؟
برای پیشگیری از خطرات احتمالی مصرف داروی پروپرانول، لازم است توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:
- از مصرف خودسرانه دارو حتی با دوز پایین جداً خودداری کنید.
- در صورت بروز علائمی چون تنگی نفس، خس‌خس سینه، سرد شدن کف دست و پا، ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه، سرگیجه، سیاهی رفتن چشم در هنگام بلند شدن از حالت خوابیده یا نشسته، تورم دست‌ها و پاها، افزایش وزن ناگهانی، افسردگی، گیجی، توهم، درد قفسه سینه، مفاصل یا کمر، تب، گلودرد، بثورات و یا هرگونه کبودی یا خونریزی غیرعادی، در مورد ادامه مصرف دارو با پزشک مشورت کنید.
- بدون مشورت پزشک و به طور ناگهانی مصرف دارو را متوقف نکنید. زیرا ممکن است با مشکلاتی چون تغییرات در ریتم قلب، فشار خون، درد قفسه سینه و حمله قلبی مواجه شوید.
- این دارو می‌تواند باعث خواب آلودگی شود. بنابراین بعد از مصرف دارو از رانندگی کردن، کار با ماشین آلات و انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند، بپرهیزید.
- در هنگام مصرف پروپرانول نباید الکل مصرف کنید. زیرا الکل ممکن است سطح پروپرانولول را در بدن شما افزایش دهد. این امر می‌تواند عوارض جانبی بیشتری را ایجاد کند.
- از مصرف دخانیات در طول دوره درمان خودداری کنید.
- در صورت حساسیت به آتنولول یا دیگر داروهای مسدودکننده بتا، پزشک را مطلع کنید.
- در طول دوره درمان در صورتی که از داروهای گروه بنزو مانند آلپرازولام، دیازپام، اگزازپام، تریازولام و یا کلرودیازپوکساید استفاده می‌کنید، پزشک را در جریان قرار دهید.
- در صورت بارداری یا شیردهی با پزشک خود در مورد مصرف دارو و یا جایگزین کردن آن مشورت کنید.
- اگر به مشکلات تنفسی، نارسایی‌های قلبی، پرکاری غده تیروئید، بیماری‌های کلیوی و کبدی، مشکلات گردش خون، اختلالات روحی مانند افسردگی و بیماری‌های عضلانی مبتلا هستید، قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
- مصرف این دارو سبب افت قند خون می‌شود، بنابراین اگر به دیابت مبتلا هستید در مصرف این دارو محتاط باشید.
- قبل از هر گونه جراحی، به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید که در حال مصرف داروی پروپرانولول هستید.
برای پیشگیری از خطرات مصرف داروی پروپرانول، قبل از مصرف در مورد علت مصرف و میزان دوز مصرفی با متخصصین مجله پزشکی در مورد مشورت کنید.
