همه چیز در مورد هورمون رشد (سوماتوتروپین)

هورمون رشد نوعی هورمون است با ۱۹۱ آمینو اسید. نام علمی این هورمون سوماتوتروپین است و وظیفه آن رشد سلول ها، تقسیم سلول ها و بازسازی سلول ها است. در نتیجه این سه عمل، رشد استخوان و ماهیچه و کل بدن انسان را خواهیم داشت.

مانند بیشتر هورمونها این هورمون هم از غده هیپوفیز تولید و ترشح می شود. در این مقاله می خواهیم به بررسی کامل این هورمون و مسائل مربوط به آن بپردازیم. برای. اطلاعات بیشتر در مورد هرمون رشد با ما همراه باشید.

فرق میان سوماتوتروپین و سوماتروپین چیست؟

سوماتروپین یک ترکیب جدید از سوماتوتروپین یا همان هورمون رشد است که ساخته دست انسان می باشد و در بخش درمان مورد استفاده قرار می گیرد. بیشتر مواقع در درمان رشد کودکان که به علت کمبود سطح هورمون رشد در بدنشان به تاخیر افتاده، یا پایین بودن سطح هورمون رشد در بزرگسالان، توسط پزشک تجویز می شود. البته این هورمون در بین ورزشکاران هم بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد که حواشی بسیار زیادی دارد.

 هورمون‌رشد چگونه و از کجا پدید می آید؟

 این هورمون همان طور که گفتیم در هیپوفیز قدامی تولید می شود و تنظیم عملکرد آن توسط غده هیپوتالاموس صورت می‌گیرد. در حقیقت اینکه چه زمانی هورمون رشد در هیپوفیز قدامی ترشح شود و چه زمانی ترشح نشود در دست هیپوتالاموس است و این کار را با دو نوع هورمون انجام می دهد. یک هورمون آزاد کننده هورمون رشد و هورمون مهار کننده هورمون رشد.

هرگاه در هورمون رشد اختلال ایجاد شود، این اختلال می‌تواند هم ریشه در هیپوفیز داشته باشد و هم می‌تواند مربوط به هیپوتالاموس باشد. تا زمانی که بین هیپوفیز و هیپوتالاموس تعامل خوبی برقرار است، هورمون رشد هم به میزان کافی در بدن ساخته می شود.

چه عواملی هورمون رشد را افزایش میدهد؟

همان‌طور که گفتیم هنگامی که هورمونهای “آزاد کننده هورمون رشد” از هیپوتالاموس آزاد می‌شوند، هیپوفیز هم هورمون سوماتوتروپین را ترشح می‌کند. از عوامل شناخته شده ای که در ترشح این هورمون اثر دارند می توان از خواب، تغذیه، استرس، سن، ورزش، جنسیت و هورمون های دیگر نام برد. درست است بعضی هورمون های دیگر هم بر ترشح هورمون رشد موثر هستند. 

هورمون های پپتیدی: هورمون آزاد کننده هورمون رشد یک هورمون پپتیدی است.

گرلین یا همان هورمون گرسنگی: این هورمون تاثیر مثبتی بر روی هورمون رشد دارد. البته اگر بیشتر از حد شود اثرات منفی می گذارد اما در حد طبیعی، گرسنگی باعث افزایش هورمون رشد می شود.

هورمون های جنسی: افزایش آندروژن در دوران بلوغ مردان و در زنان افزایش استروژن بر روی هورمون رشد تاثیر می گذارند.

ورزش

ورزشی مناسب با بدن در افزایش هورمون رشد تاثیر مثبت دارد. اگر بخواهیم با ورزش هورمون رشد را تحریک کنیم، باید حتماً ورزش ها سخت و با قدرت و شدت انجام شود.

خواب

یکی از اصلی ترین موارد افزایش هورمون رشد، خواب مناسب با کیفیت خوب و در زمان مناسب مورد نظر است و هر گاه از خواب مناسب و با کیفیت خوب صحبت می کنیم یعنی دو اصل مهم باید رعایت شود:

میزان ساعت خواب: افراد بالغ نیاز به ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه روزی دارند و در مورد کودکان تا ۱۱ ساعت هم مناسب است.

زمانبندی خواب: از نظر زمان بندی و ساعت خواب، محققان عقیده دارند بهترین زمان ساعت ۱۰ شب می باشد زیرا بهترین زمان خواب عمیق بین ساعت ۳ الی ۵ بامداد است تا بیشترین سطح هورمون رشد را داشته باشید. شما هروقت بخوابید بعد از گذشت یک تا دو ساعت هورمون رشد ترشح می شود و در مرحله سوم و چهارم خواب، که خواب عمیق شماست، سطح این هورمون به حداکثر میزان خود می رسد.

50 درصد از کل ترشح هورمون رشد در همین ساعت خواب است. هرچه خواب شما بدتر باشد، کم خواب باشید یا کلاً خواب نداشته باشید، به همان میزان ترشح هورمون رشد شما پایین می‌آید یا مختل می‌شود.

عواملی که باعث کاهش هورمون رشد می شوند

هورمون مهار کننده هورمون رشد.

کورتیزول که هنگام استرس ترشح می شود. استرس یکی از دلایل مهم اختلال در عملکرد هورمون رشد است.

فواید هورمون رشد

می توان اینگونه گفت که هورمون رشد هورمونی است که عامل اصلی سوخت و ساز بدن است. یکی از کارکردهای مهم آن رشد افزایش قد در کودکان می باشد. هورمون رشد تنها برای افزایش قد نیست بلکه بسیار فواید مهم دیگری هم دارد که بعضی از آنها عبارتند از:

• تقویت کردن استخوان ها

•  کمک به عضله سازی

•  بالا بردن چربی سوزی

•  افزایش ساخت پروتئین

• حفظ سلامتی پانکراس و جزایر لانگرهانس

•  تحریک سیستم ایمنی

•  فعال نگه داشتن سطح هورمون های تیروئیدی

 طبق تحقیقات بعمل آمده هورمون رشد در سنین میانسالی و پیری هم باعث بهبود روحیه می شود. تحقیقات زیادی در این زمینه صورت گرفته و نتیجه آنها نشان داد که هورمون رشد نه‌تنها در سوخت و ساز و در اندامهای داخلی موثر است، بلکه در جنبه های روحی و روانی هم بسیار موثر بوده و سطح کیفیت زندگی را بالا می برد و افرادی که سطح هورمون رشد پایینی دارند، احتمال ابتلا به افسردگی در آنها بیشتر است.

موارد پزشکی هرمون رشد

گاهی هورمون رشد ساخته شده انسان توسط پزشک برای موارد خاصی به عنوان دارو تجویز می شود.

برای افرادی که کمبود سوماتوتروپین دارند گاهی باید هورمون رشد تزریقی در نظر گرفته شود.

 کمک به افزایش عضله ها

کم کردن بافت چربی‌ها

بالا بردن تراکم استخوانی

 پایین آوردن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی

بهبود شرایط روحی روانی

 افزایش قد در کودکان

نکته: تمامی این فواید زمانی اتفاق می افتد که استفاده از سوماتروپین توسط یک پزشک متخصص تجویز شده باشد.

عوارض جانبی سوماتروپین

 سوماتروپین را به عنوان یک دارو دسته بندی می‌کنند. اگر استفاده از آن درست باشد می تواند خواص خوب آن را مشاهده کرد اما این دارو هم عوارض جانبی دارد و بعضی از آنها بسیار شایع هستند. مثلاً واکنش و حساسیت های محل تزریق بسیار شایع است و عوارض دیگری مانند تورم مفاصل، درد مچ و احتمال ابتلا به دیابت هم جزو عوارض آن هستند.

 اگر این هورمون به صورت درست استفاده نشود ممکن است فرد استفاده کننده دچار آکرومگالی هم بشود. طبق تحقیقاتی هورمون رشد یا همون سوماتروپین می تواند باعث ابتلا به نوعی سرطان خون باشد. در نتیجه بهتر است حتماً استفاده از این هورمون زیر نظر پزشک و با توصیه او استفاده شود.